As miñas disputas coa IA

Cada día téñolle máis medo a algunhas aplicacións de —supostamente— Intelixencia Artificial. E como para mostra un botón aquí déixovos a de hoxe. Como dicía aquela sección de “La Codorniz”: trema despois de rir.

Eu:  Hipótese “actual” da condución eléctrica nos sólidos.

IA: A hipótese actual sobre a condución eléctrica nos sólidos baséase na teoría de bandas. (segue unha ampla explicación da teoría de bandas que dou por coñecida polos lectores)

Eu:  Queres dicir que na condución eléctrica o electrón dun átomo concreto móvese fisicamente ao átomo adxacente, ou transmite o seu estado ao veciño de forma semellante ao son no aire?

IA: (despois dunha longa introdución) En resumo, na condución eléctrica, os electróns móvense fisicamente a través do material, mentres que na propagación do son, as moléculas de aire transmiten enerxía sen moverse significativamente da súa posición orixinal.

Eu: Esa é a teoría "clásica" non a actual. A explicación actual está baseada na teoría cuántica de campos, que non separa as partículas por unha banda e as ondas e medios nas que estas se propagan.

IA: Tes razón, a teoría cuántica de campos (QFT, polas súas siglas en inglés) proporciona unha visión máis moderna e precisa da condución eléctrica nos sólidos. Nesta teoría, non se fai unha distinción estrita entre partículas e ondas; en cambio, descríbese todo en termos de campos cuánticos. (Segue unha explicación bastante exacta dos aspectos da QFT relativos á condución eléctrica)

Eu:  Vaia! Resulta que cho sabías, pero estabas a darme a explicación convencional...

IA: Exactamente! Ás veces é útil empezar coa explicación convencional para establecer unha base antes de profundar en teorías máis avanzadas. Pero alégrame que mencionases a teoría cuántica de campos, xa que proporciona unha comprensión máis completa e moderna da condución eléctrica.

Algún diría: para mexar e non botar pinga!

Rúas e rueiros

 

A rúa López Mora ten, sinalando o seu comezo, unha das máis fermosas placas do rueiro da cidade. A placa, de cerámica policromada ten unha orla central na que se sitúa un baixorrelevo que representa a unha campesiña sementando, unha parella de vacas  e unhas casas ao fondo. Sobre este motivo sitúase o escudo de Vigo, e en cada un dos seus laterais aparecen ramas de carballo, cargadas de follas e landras.

A rúa foi ata 1920 una parte da estrada a Baiona, e recibiu nesa data ese nome para honrar a don Álvaro López Mora, avogado y político, que viviu nesa rúa na casa chamada “Vila Manuela”. 

López Mora, que nacera en 1853 en Santiago de Compostela foi deputado por Padrón, por Xinzo de Limia e por Huelva. Foi senador pola provincia da Coruña pola de Cáceres e senador vitalicio do1911 ao 1914. Foi director xeral do Contencioso (1898), de Administración local (1905) e de Comunicacións (1907) e tamén Subsecretario de Xustiza (1909). Don Álvaro estaba casado con Manuela Gasset Chinchilla, foi tamén copropietario e periodista do periódico El Imparcial, que dirixía o seu cuñado Rafael Gasset Chinchilla, e redactou unha obra chamada Crónica de Vigo.

Por tales —discutibles— méritos o concello de Vigo mantén a súa memoria no rueiro da cidade.

A referida placa, catalogada —menos mal— como ben cultural do Concello de Vigo, é obra do artista Alejandro Curty Pena[1]. Curty, nado en Vigo o 17 de maio de 1876 e finado igualmente en Vigo o 15 de abril de 1944, exerceu a docencia na Escola Municipal de Artes e Oficios de Vigo, onde ocupou a cátedra de Modelado e Debuxo.

Estudou na Escola de Belas Artes de 1ª clase de Sevilla, con premio en todas as materias, e tamén foi premiado en Madrid na Escola de Belas Artes de San Fernando e nas escolas centrais de Artes e Oficios de Madrid, neste último caso en Cerámica. Acadou unha pensión para viaxar a Roma concedida polo concello de Vigo.

Ademais desta Alejandro Curty realizou outras dúas placas de gran calidade artística, como a que inicia a rúa Sanjurjo Badía, ou a que está no comezo da ría Vitoria preto da porta da Gamboa, realizada para celebrar o primeiro centenario da reconquista de Vigo.

Por tales —indiscutibles— méritos o concello de Vigo non ten ningunha rúa que motive a pregunta dos seus —poucos— cidadáns polos méritos que fixo en vida tal personaxe.

---

[1] Mercedes Bangueses, historiadora do arte e membro numerario do Instituto de Estudios Vigueses, atribúe nunha recente investigación a obra ao escultor Mariano Benlliure. Como a pretensión deste pequeno artigo é máis literaria que histórica decidín manter a atribución orixinal por razóns exclusivamente afectivas.

En la vila do Rabiño

 Revisando antigas revistas do meu Colexio dos Xesuítas de Vigo atopei unha referencia a unhas coplas de cego que daquela tiveran moito predicamento. A tal versión situaba os feitos da outra beira do océano:

En la ciudad de Chanjui,

Provincia de Guatemala,

abitaba una familia

De costumbres muy cristianas.

A eso de la media noche

Inda el jallo non cantaba,

Penetraron los ladrones

Por la puerta de la cuadra.

Entraron en la cocina,

Mataron a la criada

Le robaron tres ghamones

Que había riba da cama.

Onde a localización comeza a ser sospeitosa de inexacta e cando enumeran o produto do roubo: unha empanade de xarda! En Guatemala?

Chourizos y bacallao

De xardas una empanada

y media libra de azucre

El fouciño y la forcada.

Los ladrones escaparon

saltando por la ventana

y llevando en los bolsillos

Sete botellas de caña.

Entón, algo no meu cerebro abriu a porta dun recordo que permanecía agachado no máis recóndito da miña infancia, e lembrei as festas cos amigos máis íntimos que os meus pais facían na nosa casa da Alameda de Bouzas. E da sorpresa de ver a Papá poñer un sombreiro vello, unha gafas de sol redondas e un abrigo vello polos ombreiros para cantar as coplas desta historia aínda que con outra letra.

A min a maxia desta transformación do severo Director de Banco, e fumador de puros «Vegueros» na tribuna cuberta do estadio de Balaídos en recitador de pregos de cordel nas tranquilas sobremesas cos amigos, impresionoume tanto que, aínda que con un pouco de esforzo, fun quen de lembrar boa parte da referida copla que, para desfrute das nova xeracións inclúo aquí.

En la Vila do Rabiño

Partido de Cortegada

Habitaba un matrimonio

modelo de fe crestiana.

El se chamaba Don Goaquín

E su esposa Dona Iana (Xoana?)

E estiveran no Brasil

E ganaran moita prata

E tenían os aforros

Guardados en unha iarca.

Vivian en unha finca

De la ciudad aleghada

Que tenía unha cancilla

De moi pouca seguranza.

Y a eso de la medianoche

Inda o ghalo non cantaba,

pola porta do gardinhe

Os criminales entraban.

Y al can que estaba na porta

E que la finca ghuardaba

Le deron tan pontapié

Que le abrieron las entrañas.

Y en el piso principale,

la criada daba ghritos,

sen que nadie le acodiera,

ni los mesmos anghelitos.

Aquellos hombres malvados

Coghieron a la coitada

La arrastraron por los suelos

Le quitaron las tamancas

Lle roubaron dos pesetas

Que a probe tiña aforradas.

Y no contentos con esto

Aquella mala calaña

La chimpan por la ventana

indo a caer de fuciños

no medio de la estercada

E alí entre malos olores
La probe entreghó su alma.

Y coghen a Don Goaquín

Y a su esposa Dona Iana

Les metieron en la boca

Un colchón y dos almohadas

Un gran mantón de ocho puntas

Un cobertor e tres mantas.

Con unha corda de mirtos

Le apretaron las espaldas

Y allí mallaron en eles

Y le escopieron las caras

……………………………

Padres que tenendes highos

highos que váis a la escuela

no olvidéis que es necesario

tener en la casa a la sueghra

porque aunque a veces nos riña,

nos arrebuña e nos pegha,

también nos ghuarda la casa

Megor que un perro de presa.

Eloxio de Emepunto.

Disque no ano 79 ou 80, un rapaz espigado que levaba por nome Emepunto pero que nesta altura aínda ninguén foi quen de identificar, visitou a culta —e cálida— cidade das Burgas que algúns coñecen por Ourense. O mesmo cronista relata que, seguramente máis por casualidade que por cálculo, acabou entrando no bar do Tucho, máis coñecido por «O´Volter», o nome que no seu día lle dera don Vicente Risco ao templo dos «Artistiñas» en recordo ao afamado Cabaret Voltaire.

Para aqueles que, coma min, andades preto da senectude, tedes que pensar largo rato quen foi o director daquela película da que non lembrades o título, na que traballaban un actor  e unha actriz da que non recordades o nome, o Cabaret Voltaire foi, como o seu nome indica, un cabaré fundado no ano 1916 en Zúric pola parella Hugo Ball e Emmy Hennings. Estaba situado na planta superior dun teatro, e contan os historiadores que foi alí onde un fato de mozos un pouco bebidos de máis e un pouco fumados de máis crearon o dadá, un movemento cultural e artístico que cuestionaba a arte, a cultura, a beleza, os principios, a lóxica, o pensamento, e contra o propio dadaismo.

Oirades falar das conexións cósmicas? Pois crer eu non creo nelas; pero haber, hainas! E teño para min que o espírito burlón de Tristán Tzara, un dos creadores do dadá, farto de vagar enfastiado polo plano anímico, aburrido e aborrecible onde os haxa, invadiu o corpo núbil de Emepunto, producindo nel unha fonda transformación verbal que ao longo dos anos foi exquisito manxar intelectual para deleite de propios e estraños.

Xúrovos que eu podería pasarme horas engaiolado escoitando o seu verbo florido, repleto de marabillosos absurdos que suxiren a existencia de mundos paralelos, mundos nos cales somos, por fin!, libres das regras da coherencia, a semántica a morfoloxía, libres da tiranía da sintaxe, o discurso reducido á súa esencia, á súa motivación última: a gramática parda.

Santoral laico do día 30 de decembro: Santo Sabino Antón.

 Pouco se sabe de certo da vida e milagres do noso santo laico de hoxe, senón fora polo labor incansable dun vello xograr do “Mester de esburguería”[1], que decidiu fixar por escrito a abundante tradición que sobre o noso santiño circulaba en arañeiras e farañóns.

Disque o noso Sabino vivía unha vida eremítica no bosque de Olarín, nunha comunidade ameazada de persecución pola industria madeireira. Algúns relatos indican que foi o primeiro bispo de Cadoalla, outros que de Becerreá, e que defendía a vida contemplativa e a construción de Degras, Galixos e outros artefactos do diaño, polo que foi obxecto de persecución por parte do emperador Abelathón I, ao que os seus inimigos coñecían por Gusiluz.

Abelathón asinou un edicto que desencadeou unha brutal persecución contra os ecoloxistas de feito ou de dereito, facción á que Sabino pertencía. Venustiano, prefecto de Tusía e Esbirraba, levou a cabo a detención de Sabino e outros membros relevantes do seu grupo como o diácono Enfastiosus e o subdiácono Exasperantius, xunto a ostiarios, lectores, exorcistas, acólitos e outros militantes de base do ecoloxismo rural.

Ao longo dos seguintes días, durante a vista da causa, permitíuselle a Sabino establecer con Venustiano un intelixente enfrontamento verbal, de tal maneira que o prefecto, finalmente, púxolle na disxuntiva de plantar alcolitros ou morrer torturado. Sabino contestou que desexaba morrer martirizado antes que comer bagas alcolitro no canto de castañas asadas e viño con mel,  e ofreceulle ao prefecto ensinarlle o merdeiros que eran tales árbores. Tomou un facho que por alí había aceso e prendeu lume ao alcolitro que o prefecto traía na man. Á vista deste sacrilexio, o prefecto, espantado, medorento, e coas barbas queimadas ata os cañotos, mandou cortar as mans de Sabino. A continuación, mandou que o diácono Enfastiosus e o subdiácono Exasperantius fosen tamén torturados facéndolles escoitar 500 veces o Motomami de Rosalía. Rosalía Castro non; a outra!

Con todo, a condena de Sabinus aprazouse en espera da súa confirmación polo TSXG. Neste tempo foi visitado na prisión pola súa piadosa esposa de nome Xelu, que traía unhas boas cuncas de castañas asadas e viño con mel ... de eucalipto! Unha a deus e outra ao diaño! Venustiano que padecía de estrinximento crónico, pediulle a Sabinus un pouco daquela medicina, e tan ben lle sentou para o seu corpo e para a súa alma que decidiu instruírse e profesar nas crenzas ecoloxistas. Profesar o veganismo xa sería pasarse claramente de voltas. Curado das súas dores, o prefecto fixo bautizar con aquel beberaxe tamén á súa esposa e aos seus dous fillos. Chegado isto a oídos do emperador Abelathón enviou a Olarín ao tribuno Lucius co propósito de que decapitase ao prefecto e á súa familia. Non sabía o malvado emperador que a subministración eléctrica naquelas terras era moi deficiente e o probe tribuno Lucius morreu dunha sobretensión transitoria en modo común, ou sexa: entre fase e terra.

Afirma a tradición oral, que destas cousas sabe moito, que Sabino Antón, nome con moito encanto, que xunguido ao de Antón describe a un home afable, cordial e sociable, cun gran sentido da responsabilidade e da xustiza, viviu moitos anos feliz, en compañía da súa familia e amigos, aproveitando e reciclando axeitadamente ata a máis cativa frangulla de verso grazas a unha ferramenta da súa invención coñecida nos ambientes da enxeñaría verbalística como Galixo.

---

[1] Cómpre sinalar que a actividade da esburguería non ten nada que ver coa que se practica neses locais de nome escocés e procedencia norteamericana onde serven prácticas blasfemas a Hestia e Baco, senón a actividade intelectual equivalente á de extraer a carne adherida a un óso para aproveitar o seu alimento.

 

A Academia Galega da Lingua e a física

Para os que nun xa moi afastado día estudamos a materia de Resistencia de Materiais segue a sorprendernos a utilización faise da palabra “resiliencia”. Neste ámbito do coñecemento a resiliencia é a “Capacidade dun material, mecanismo ou sistema para recuperar o seu estado inicial logo do cese da perturbación á que fora sometido”. Significado totalmente lóxico se temos en conta a súa orixe latina: “resiliens, -entis”, part. pres. act. de resilīre “saltar cara atrás”, “rebotar”.

Alá polo ano 1972, un médico inglés, Michael Rutter[1], profesor de psicopatoloxía do desenvolvemento no Instituto de Psiquiatría do King 's College de Londres e psiquiatra consultor no Hospital Maudsley, decidiu empregar este termo para as ciencias sociais, popularizándose de tal xeito que foi entrando con esta acepción nos dicionarios das principais linguas. De feito o da RAE o acolle como principal significado:

1. f. Capacidad de adaptación de un ser vivo frente a un agente perturbador o un estado o situación adversos.

Mentres que para o da RAG, o significado principal de resiliencia é o da física (?):

Capacidade de resistencia ao choque que presenta un material.

A resiliencia próbase en materiais metálicos.

Que enganados nos tiñan! E nos pensando que a capacidade de resistencia ao choque tiña máis que ver coa ciencia dos materiais que coa física! E que a “Capacidade de resistencia ao choque que presenta un material” podía ser máis eficazmente avaliada mediante a tenacidade, é dicir a forza coa que o material se opón á ruptura.

Deixando de lado a imprecisión da definición da RAG, o acordo xeral de outorgar a calidade de resiliente a unha persoa que se adapta ben á adversidade, a un trauma ou unha traxedia, non é na miña opinión moi acaído xa que o mellor exemplo de resiliencia é un resorte que no intre que retiras o esforzo volve á súa posición orixinal, cousa que claramente non sucede nas ciencias sociais.

Pero isto, coma sempre, non deixa de ser unha opinión.

---

[1] Ademais de Michaël Rutter se pode citar os traballos de Norman Garmezy e Emily Werneer, especialistas en la infancia, e a intervención de Boris Cyrulnik que foi quen deu a coñecer ao gran público o concepto de resiliencia na súa obra Una maravillosa desgracia, de 1999.

Santoral laico do día 17 de xullo: Santo Afasto.

 (en castelán San Alejo)

Pouco se sabe de certo da vida e milagres do noso santo laico de hoxe, senón fora polo labor incansable dun vello xograr do “Mester de afinaría”, que decidiu fixar por escrito a abundante tradición oral que sobre o noso santiño circulaba en faladoiros e fiandóns.

Disque a mediados do ben afastado século XXI, vivía en Vigo, na Galiza periurbana, un músico de grandes dotes a quen o pobo veneraba como un santo, e do que case que ninguén coñecía o seu verdadeiro nome, polo que para referirse á súa persoa non tiñan máis remedio que chamarlle por un acrónimo: AMUCUDEAET, ou sexa Aquel MUchacho CUyos dedos Acarician El Teclado” o máis simplemente "Tócaa outra vez, rapaz!” cando pasaba polo barrio de Casablanca, de Vigo, por suposto!

Afirma a tradición oral, que destas cousas sabe moito, que AMUCUDEAET, tamén coñecido nos bares de ambiente como “Tocacomodiós”, viviu na época do bispo Crápula, dato este que non aporta moita información porque o certo é que a práctica totalidade dos bispos sonche uns crápulas de carallo. O que si parece máis demostrado é que o noso músico compartía con outros menos afortunados, a esmola que recollía ás portas das igrexas, danzóns e casas de lenocinio por parar de tocar a altas horas da noite un piano de gran cola que desprazaba polas empedradas rúas do Casco Vello na sela traseira dunha Velo-Solex que mercara a prazos.

En realidade Santo Afasto, que tal era o seu verdadeiro nome, era fillo dun senador romano que tocaba con rara habilidade varios instrumentos de vento-metal. Á idade de vinte anos comprendeu que a súa vida rodeada de riquezas era un perigo para a súa alma. Para servir a Deus na maior humildade, foise de Redondela a Vigo disfrazado de músico de banda militar. En Vigo viviu por moitos anos dedicado á oración e á penitencia. Tocaba o piano para vivir e para desesperación dos veciños. Cando se descubriu que era fillo dunha familia rica de Redondela, Afasto temeu que lle rendesen honras e regresou a Redondela, a casa do seu pai onde viviu un par de días de incógnito, durmindo debaixo da cama. Todo o marisco que lle daban para xantar o aceptaba con humildade e ofrecía o sacrificio da súa inxestión por non facerlle un feo aos probes pescadores e asentadores de peixe.

Un día, revelou aos seus pais que era o seu fillo, e que escollera vivir aquela vida por penitencia. Os dous anciáns abrazárono chorando e cominárono a presentar dunha puta vez a súa tese de doutoramento. Cando o bispo Crápula soubo do caso, mandou que lle leran a tese, pero cando os lectores estaban aínda na páxina 9.485, o bispo arrogañouse cunha anacrusa executada con un staccato corto con leve movemento de pulso, e morreu entre horribles sufrimentos.

A fama do suceso estendeuse rapidamente chegando ao coñecemento dos que controlan ás mais altas cumes do coñecemento, e Santo Afasto foi irremediablemente nomeado para un posto no Comité Executivo do Consello da Cultura Galega.