Eloxio de Emepunto.

Disque no ano 79 ou 80, un rapaz espigado que levaba por nome Emepunto pero que nesta altura aínda ninguén foi quen de identificar, visitou a culta —e cálida— cidade das Burgas que algúns coñecen por Ourense. O mesmo cronista relata que, seguramente máis por casualidade que por cálculo, acabou entrando no bar do Tucho, máis coñecido por «O´Volter», o nome que no seu día lle dera don Vicente Risco ao templo dos «Artistiñas» en recordo ao afamado Cabaret Voltaire.

Para aqueles que, coma min, andades preto da senectude, tedes que pensar largo rato quen foi o director daquela película da que non lembrades o título, na que traballaban un actor  e unha actriz da que non recordades o nome, o Cabaret Voltaire foi, como o seu nome indica, un cabaré fundado no ano 1916 en Zúric pola parella Hugo Ball e Emmy Hennings. Estaba situado na planta superior dun teatro, e contan os historiadores que foi alí onde un fato de mozos un pouco bebidos de máis e un pouco fumados de máis crearon o dadá, un movemento cultural e artístico que cuestionaba a arte, a cultura, a beleza, os principios, a lóxica, o pensamento, e contra o propio dadaismo.

Oirades falar das conexións cósmicas? Pois crer eu non creo nelas; pero haber, hainas! E teño para min que o espírito burlón de Tristán Tzara, un dos creadores do dadá, farto de vagar enfastiado polo plano anímico, aburrido e aborrecible onde os haxa, invadiu o corpo núbil de Emepunto, producindo nel unha fonda transformación verbal que ao longo dos anos foi exquisito manxar intelectual para deleite de propios e estraños.

Xúrovos que eu podería pasarme horas engaiolado escoitando o seu verbo florido, repleto de marabillosos absurdos que suxiren a existencia de mundos paralelos, mundos nos cales somos, por fin!, libres das regras da coherencia, a semántica a morfoloxía, libres da tiranía da sintaxe, o discurso reducido á súa esencia, á súa motivación última: a gramática parda.

Santoral laico do día 30 de decembro: Santo Sabino Antón.

 Pouco se sabe de certo da vida e milagres do noso santo laico de hoxe, senón fora polo labor incansable dun vello xograr do “Mester de esburguería”[1], que decidiu fixar por escrito a abundante tradición que sobre o noso santiño circulaba en arañeiras e farañóns.

Disque o noso Sabino vivía unha vida eremítica no bosque de Olarín, nunha comunidade ameazada de persecución pola industria madeireira. Algúns relatos indican que foi o primeiro bispo de Cadoalla, outros que de Becerreá, e que defendía a vida contemplativa e a construción de Degras, Galixos e outros artefactos do diaño, polo que foi obxecto de persecución por parte do emperador Abelathón I, ao que os seus inimigos coñecían por Gusiluz.

Abelathón asinou un edicto que desencadeou unha brutal persecución contra os ecoloxistas de feito ou de dereito, facción á que Sabino pertencía. Venustiano, prefecto de Tusía e Esbirraba, levou a cabo a detención de Sabino e outros membros relevantes do seu grupo como o diácono Enfastiosus e o subdiácono Exasperantius, xunto a ostiarios, lectores, exorcistas, acólitos e outros militantes de base do ecoloxismo rural.

Ao longo dos seguintes días, durante a vista da causa, permitíuselle a Sabino establecer con Venustiano un intelixente enfrontamento verbal, de tal maneira que o prefecto, finalmente, púxolle na disxuntiva de plantar alcolitros ou morrer torturado. Sabino contestou que desexaba morrer martirizado antes que comer bagas alcolitro no canto de castañas asadas e viño con mel,  e ofreceulle ao prefecto ensinarlle o merdeiros que eran tales árbores. Tomou un facho que por alí había aceso e prendeu lume ao alcolitro que o prefecto traía na man. Á vista deste sacrilexio, o prefecto, espantado, medorento, e coas barbas queimadas ata os cañotos, mandou cortar as mans de Sabino. A continuación, mandou que o diácono Enfastiosus e o subdiácono Exasperantius fosen tamén torturados facéndolles escoitar 500 veces o Motomami de Rosalía. Rosalía Castro non; a outra!

Con todo, a condena de Sabinus aprazouse en espera da súa confirmación polo TSXG. Neste tempo foi visitado na prisión pola súa piadosa esposa de nome Xelu, que traía unhas boas cuncas de castañas asadas e viño con mel ... de eucalipto! Unha a deus e outra ao diaño! Venustiano que padecía de estrinximento crónico, pediulle a Sabinus un pouco daquela medicina, e tan ben lle sentou para o seu corpo e para a súa alma que decidiu instruírse e profesar nas crenzas ecoloxistas. Profesar o veganismo xa sería pasarse claramente de voltas. Curado das súas dores, o prefecto fixo bautizar con aquel beberaxe tamén á súa esposa e aos seus dous fillos. Chegado isto a oídos do emperador Abelathón enviou a Olarín ao tribuno Lucius co propósito de que decapitase ao prefecto e á súa familia. Non sabía o malvado emperador que a subministración eléctrica naquelas terras era moi deficiente e o probe tribuno Lucius morreu dunha sobretensión transitoria en modo común, ou sexa: entre fase e terra.

Afirma a tradición oral, que destas cousas sabe moito, que Sabino Antón, nome con moito encanto, que xunguido ao de Antón describe a un home afable, cordial e sociable, cun gran sentido da responsabilidade e da xustiza, viviu moitos anos feliz, en compañía da súa familia e amigos, aproveitando e reciclando axeitadamente ata a máis cativa frangulla de verso grazas a unha ferramenta da súa invención coñecida nos ambientes da enxeñaría verbalística como Galixo.

---

[1] Cómpre sinalar que a actividade da esburguería non ten nada que ver coa que se practica neses locais de nome escocés e procedencia norteamericana onde serven prácticas blasfemas a Hestia e Baco, senón a actividade intelectual equivalente á de extraer a carne adherida a un óso para aproveitar o seu alimento.

 

A Academia Galega da Lingua e a física

Para os que nun xa moi afastado día estudamos a materia de Resistencia de Materiais segue a sorprendernos a utilización faise da palabra “resiliencia”. Neste ámbito do coñecemento a resiliencia é a “Capacidade dun material, mecanismo ou sistema para recuperar o seu estado inicial logo do cese da perturbación á que fora sometido”. Significado totalmente lóxico se temos en conta a súa orixe latina: “resiliens, -entis”, part. pres. act. de resilīre “saltar cara atrás”, “rebotar”.

Alá polo ano 1972, un médico inglés, Michael Rutter[1], profesor de psicopatoloxía do desenvolvemento no Instituto de Psiquiatría do King 's College de Londres e psiquiatra consultor no Hospital Maudsley, decidiu empregar este termo para as ciencias sociais, popularizándose de tal xeito que foi entrando con esta acepción nos dicionarios das principais linguas. De feito o da RAE o acolle como principal significado:

1. f. Capacidad de adaptación de un ser vivo frente a un agente perturbador o un estado o situación adversos.

Mentres que para o da RAG, o significado principal de resiliencia é o da física (?):

Capacidade de resistencia ao choque que presenta un material.

A resiliencia próbase en materiais metálicos.

Que enganados nos tiñan! E nos pensando que a capacidade de resistencia ao choque tiña máis que ver coa ciencia dos materiais que coa física! E que a “Capacidade de resistencia ao choque que presenta un material” podía ser máis eficazmente avaliada mediante a tenacidade, é dicir a forza coa que o material se opón á ruptura.

Deixando de lado a imprecisión da definición da RAG, o acordo xeral de outorgar a calidade de resiliente a unha persoa que se adapta ben á adversidade, a un trauma ou unha traxedia, non é na miña opinión moi acaído xa que o mellor exemplo de resiliencia é un resorte que no intre que retiras o esforzo volve á súa posición orixinal, cousa que claramente non sucede nas ciencias sociais.

Pero isto, coma sempre, non deixa de ser unha opinión.

---

[1] Ademais de Michaël Rutter se pode citar os traballos de Norman Garmezy e Emily Werneer, especialistas en la infancia, e a intervención de Boris Cyrulnik que foi quen deu a coñecer ao gran público o concepto de resiliencia na súa obra Una maravillosa desgracia, de 1999.

Santoral laico do día 17 de xullo: Santo Afasto.

 (en castelán San Alejo)

Pouco se sabe de certo da vida e milagres do noso santo laico de hoxe, senón fora polo labor incansable dun vello xograr do “Mester de afinaría”, que decidiu fixar por escrito a abundante tradición oral que sobre o noso santiño circulaba en faladoiros e fiandóns.

Disque a mediados do ben afastado século XXI, vivía en Vigo, na Galiza periurbana, un músico de grandes dotes a quen o pobo veneraba como un santo, e do que case que ninguén coñecía o seu verdadeiro nome, polo que para referirse á súa persoa non tiñan máis remedio que chamarlle por un acrónimo: AMUCUDEAET, ou sexa Aquel MUchacho CUyos dedos Acarician El Teclado” o máis simplemente "Tócaa outra vez, rapaz!” cando pasaba polo barrio de Casablanca, de Vigo, por suposto!

Afirma a tradición oral, que destas cousas sabe moito, que AMUCUDEAET, tamén coñecido nos bares de ambiente como “Tocacomodiós”, viviu na época do bispo Crápula, dato este que non aporta moita información porque o certo é que a práctica totalidade dos bispos sonche uns crápulas de carallo. O que si parece máis demostrado é que o noso músico compartía con outros menos afortunados, a esmola que recollía ás portas das igrexas, danzóns e casas de lenocinio por parar de tocar a altas horas da noite un piano de gran cola que desprazaba polas empedradas rúas do Casco Vello na sela traseira dunha Velo-Solex que mercara a prazos.

En realidade Santo Afasto, que tal era o seu verdadeiro nome, era fillo dun senador romano que tocaba con rara habilidade varios instrumentos de vento-metal. Á idade de vinte anos comprendeu que a súa vida rodeada de riquezas era un perigo para a súa alma. Para servir a Deus na maior humildade, foise de Redondela a Vigo disfrazado de músico de banda militar. En Vigo viviu por moitos anos dedicado á oración e á penitencia. Tocaba o piano para vivir e para desesperación dos veciños. Cando se descubriu que era fillo dunha familia rica de Redondela, Afasto temeu que lle rendesen honras e regresou a Redondela, a casa do seu pai onde viviu un par de días de incógnito, durmindo debaixo da cama. Todo o marisco que lle daban para xantar o aceptaba con humildade e ofrecía o sacrificio da súa inxestión por non facerlle un feo aos probes pescadores e asentadores de peixe.

Un día, revelou aos seus pais que era o seu fillo, e que escollera vivir aquela vida por penitencia. Os dous anciáns abrazárono chorando e cominárono a presentar dunha puta vez a súa tese de doutoramento. Cando o bispo Crápula soubo do caso, mandou que lle leran a tese, pero cando os lectores estaban aínda na páxina 9.485, o bispo arrogañouse cunha anacrusa executada con un staccato corto con leve movemento de pulso, e morreu entre horribles sufrimentos.

A fama do suceso estendeuse rapidamente chegando ao coñecemento dos que controlan ás mais altas cumes do coñecemento, e Santo Afasto foi irremediablemente nomeado para un posto no Comité Executivo do Consello da Cultura Galega.

Reduce ás miñas emisións ... e medra ás túas!

Ignorancia ou manipulación? Algún creativo publicitario, ao que aprobaron ás matemáticas por compaixón, nos obsequia con esta perla publicitaria: “con esta alternativa reduces un 63% de emisións CO₂”. 

Estupendo! Gran contribución persoal á loita contra do quecemento global!, pensamos decontado. E unha parte importante dos receptores da mensaxe se quedan aí.

No todas, porque algúns se empezan a preguntar: 63% das emisións globais do planeta, das emisións anuais da empresa ou das emisións da furgoneta concreta que me vai traer o paquete? 

E iso é moito ou pouco? Porque un 63% de 13 millóns de quilotoneladas de equivalente CO₂ das emisións anuais de China, por poñer un exemplo, non son o mesmo que o 63% de 134 g de CO₂/km dunha furgoneta media!

E xa postos: como sabe o señor publicista que é PRECISAMENTE un 63% e non un 62,8% ou un 2%, por poñerse noutra hipótese igualmente indemostrada? 

Claro que tamén, en beneficio das emisións propias poderían cambiar a súa flota de vehículos de combustión por vehículos eléctricos. Non en beneficio do planeta, non. En beneficio dos fabricantes de automóbiles empeñados en convencernos que o verdadeiramente ecolóxico é o automóbil eléctrico! 

Seranche cousas destas pandemias monárquicas, a dun virus coroado e a dun par de coroados dignos (e indignos) descendentes da “Paca la Culona”, ou da falla de contacto coa natureza, que hoxe déuseme por pensar no meu pai.

Perdino cando aínda eramos moi novos. Eu tiña doce anos. El corenta e seis. Un cancro levouno por diante en menos dun mes, en medio de horribles dolores que aínda fanme estremecer nos meus pesadelos. Pouco, moi pouco tempo de vida en común, papá, para coñecerte de verdade, para entender por qué non quixeches que estudara piano, para que non estragara as miñas moi boas cualificacións, dixeches, e por qué gustouche tanto o meu primeiro conto, un par de follas que me pasara a máquina Escariz, o apoderado da túa sucursal do banco, aquela cousa mínima que che lin cando estabas xa cravado na cama co becho roéndoche as entrañas.

Quero pensar, papá, que acertaches no teu xuízo, e que, dalgunha forma misteriosa, soubeches que a música había de ser para min ese amor esquivo, e que a literatura sería a miña esposa, a miña compañeira de vida.

Grazas papá! O primeiro parágrafo, do primeiro relato, do meu primeiro libro de contos, recolle, dalgunha forma, o que o pobo de Bouzas pensaba de ti. Algo do que penso eu está bosquexado nestas liñas. O resto está para sempre vivo no meu corazón. 

Antonio Fraguas de Pablo flor de la raza calé ...

 O 22 de febreiro de 2018 finou en Madrid Antonio Fraguas de Pablo, un filósofo que firmaba os seus sisudos análises debuxados da sociedade en xeral, e a española en particular, co apelido do seu pai, Fraguas, traducido á lingua da súa nai: o catalán.  

A miña relación coa obra de Forges ven de lonxe. Comeza nos primeiros setenta coas súas colaboracións nas revistas “Hermano Lobo”, “Por Favor” e “El Jueves”. E grazas a un compañeiro de traballo, a súa colaboración diaria en “El País”. Unha destas viñetas, concretamente a publicada o 20N de 1976, estivo no meu despacho profesional ata a miña xubilación.

Froito desta admiración, e do meu empeño en ensinar deleitando, xustifica a presencia dalgunha das viñetas que Forges fixera para o “Voltio Story” nas transparencias coas que comezaban as miñas clases de Instalacións Eléctricas dos futuros enxeñeiros da EUETI da Universidade de Vigo.

Ítem máis: unha viñeta da súa autoría ilustra e da esplendor á páxina 714 do meu libro “Centros de Transformación. Anatomía y fisiología” editado por Andavira. Cando lle escribín pedíndolle o preceptivo permiso para tal inclusión contestoume a volta de correo pedíndome que lle mandara a referida ilustración, porque non tiña memoria dela. E debo dicir que lle fixo moita graza, con esa espontaneidade dos que enfrontados á súa propia obra a saúdan cun: “vaia! Pois non esta tal mal!”

Forges era un dos grandes! Un daqueles aos que a súa grandeza inclúe un enorme respecto polos demais. Daqueles que están sempre entre a xente; non por riba da xente; daqueles que están sempre en nos, aínda que xa non estean con nos.