miércoles, 29 de julio de 2020

A xeito de SOS



Pasei unha parte do ano 1969 e o 1970 enteiro, recluído, ou como din na América latina “conscripto”[1], nun cuartel da cabalería acoirazada que o exército español tiña en Retamares, un lugar inhóspito e desapracible perdido no medio das xestas do monte, entre as vilas de Pozuelo de Alarcón e Boadilla del Monte. Xestas que segundo as vellas tradicións da nosa terra poden ser utilizadas para acadar o teu desexo. Basta con coller unha poliña de xesta e facerlle un nó á vez que se lle pide o desexo. E mellor se o nó faise cunha soa man.

Dende o alto da Cañiza
Vexo o coto da Franqueira
As mozas que atan a xesta
Non van alá máis solteiras.

Nese páramo desolado debuxei con pluma de caligrafía e tinta china mínimos medios que na oficina do S-2, o Servizo de información militar, tiña, este poema ilustrado cunha imaxe das mans dun Celso Emilio Ferreiro do que non sabía a idade, pero que maxinaba, por sabio, vello, escribindo o seu fermoso poema “Limiar” daquel fermosísimo libro que Loli atopou na man de Fernando da Librería Cervantes, o “Viaxe ao país dos ananos” que editara en 1968 “Libros de la Frontera” na súa colección “El Bardo”, nunha fermosa edición bilingüe con prólogo e tradución de Xesús Alonso Montero.


Nota [1]: un conscripto é un mozo ou home novo que efectúa o seu servizo militar.

domingo, 19 de julio de 2020

Brétema en Samil


Néboa hoxe en Samil. A brétema, cegoña, fuscallo, néboa, neboeira, neboeiro, borraxeira, bruma, mera ou parrumada, que todos eses nomes ten en galego, é tradicionalmente unha maldición para os veraneantes das Rías Baixas no mes de agosto, e para os navegantes todo o ano.
Ata onde eu sei, que non é moito, néboa, neboeira e menos correctamente neboeiro son os termos xenéricos máis axeitados para definir a condensación na atmosfera do vapor de auga do aire en contacto coa superficie terrestre, mentres brétema e mera son mais utilizados cando a devandita condensación se produce na superficie do mar. Finalmente cando o vapor de auga leva partículas de po en suspensión falase de borralleira, calixe ou parrumada.
A sabedoría popular, que condensa séculos de experiencia meteorolóxica nunha frase, ten en galego para este fenómenos os adaxios seguintes:
- A mera no san Xoán leva o viño e mailo pan. - Ano de brétemas ano de medas. - Brétema húmida adoita traer chuvia. - Brétema no monte, mellor que pola mañá é pola noite. - Brétemas no alto, chuvias no baixo. - Brétema no Padornelo sardiña no garavelo.  [1]
- Brétema na montaña, pescador na cabana. - Brétema no val, pescador á rúa. - Néboas rubias ao nacente, leva os bois ao lameiro e vente. - Néboas rubias ao sol nado, tempo desgobernado. - Onde vexas néboa no mes de xaneiro, fai o teu fillo herdeiro. - O San Antón varre as néboas ao “rincón”. - Néboa arrastrada, aos tres días mollada. - Néboa en marzo, xeada en maio. - Neboeiro nos montes, auga nas fontes. - Día de neboeiro, día de soalleiro.
E seguro que moitos de vos sabedes algunhas máis! Se tal é o caso, non teñades vergonza, sacudide a preguiza e deixade aquí a vosa achega, que será moi ben recibida por todos os amantes da cultura popular e da nosa fermosa fala.



Nota [1]: Un garavelo é un cesto pequeno cun aro para levalo pendurado do brazo.

Eloxio de Emepunto.

Disque no ano 79 ou 80, un rapaz espigado que levaba por nome Emepunto pero que nesta altura aínda ninguén foi quen de identificar, visitou ...