O horror en Oradour-sur-Glane

No libro de Joseph Conrad Heart of Darkness, (que cada un traduce ao galego como lle peta, negror, escuridade, tebras,…) un mariño de nome Charlie Marlow conta a súa viaxe polo río Congo na procura dun tal Kurtz, o xefe dunha explotación de almafí dunha compañía belga. Pero Kurtz, na súa loita por adaptarse as condicións de violencia extrema que a explotación dos indíxenas impón, tense transformado nun personaxe dunha crueldade bestial ao que os nativos idolatran coma se fose un deus. Marlow e os seus compañeiros de viaxe logran levar a  Kurtz, gravemente enfermo, ao pequeno barco de vapor, pero este morre no traxecto, pronunciando súas últimas palabras: “O horror! O horror!”.

O seis de xuño de 1944, ao amencer, as praias de  Normandía énchense de estoupidos e morte. Os aliados desembarcan abrindo unha nova fronte na reconquista de Europa. Para enfrontar esta invasión, o estado maior alemán ten que mobilizar tódalas tropas dispoñibles, incluídas moitos do rexementos das SS que estaban diseminadas por Francia intentando controlar aos elementos hostís ao réxime de Vichy. O Maquis, a resistencia armada, vai empregarse a fondo para atrasar estes movementos de tropas, evitando que estes reforzos cheguen ao Contentin para axudar a botar aos Aliados ao mar.

Concretamente a División SS Das Reich do Waffen-SS, veterana do Fronte Oriental, parte dende a rexión de Toulouse, pero cando chega ao Macizo Central á rexión do Lemosín, onde a actividade do maquis é particularmente intensa, a 3ª Compañía do Primeiro Batallón do Rexemento Der Führer é requirida para realizar una operación de "limpeza" en Oradour-sur-Glane, coa escusa de que no pobo agachábase un depósito de armas de Resistencia.

Na mañá do sábado 10 de xuño, había en  Oradour mais xente que outro día calquera. Á hora do xantar, os restaurantes dos hoteis estaban a rebordar, e moitos forasteiros en descanso de fin de semana achegaranse a vila atraídos pola noticia da dispoñibilidade de tabaco nas expendedoras. Tamén estaba convocada unha visita médica para os cativos, e os 191 nenos dos dous grupos escolares de  Oradour, tiñan tamén aulas de tarde.

Arredor das dúas da tarde unha columna composta dunha decena de vehículos, entre eles dous blindados media/eiruga, entrou en Oradour pola estrada de  Limoges. Cento cincuenta dos soldados das Waffen-SS ás ordes de Adolf Dickmann, vestidos con roupas de camuflaxe, despregáronse polo núcleo urbano con orde de concentrar á totalidade dos habitantes de Oradour na praza do mercado para unha teórica “inspección dos seus documentos de identificación”.

As Schutzstaffel teñen experiencia e brutalidade abondo para executar a manobra de agrupamento da poboación con método, disciplina e aplicación de violencia necesaria, e ao cabo de vinte minutos a manobra está finalizada. Diante da praza chea de xente, un terzo deles nenos, o comandante Dickmann acusa ao pobo de servir de depósito de armas para o Maquis, e ordénalle ao alcalde de Oradour escoller entre eles a 30 reféns, ao que o alcalde négase, ofrecéndose el mesmo coma tal.

A negativa non muda o propósito inicial de Dickmann que ordena ás tropas proceder a separar aos presentes en dous grupos. O grupo dos homes é levado cara ás aforas do pobo, e o das mulleres e nenos encerrados na igrexa. De súpeto, cando aínda non entraran na igrexa a totalidade do grupo explota dentro unha granada de fume o que desencadea un intento de fuxida do recinto que os fusís automáticos dos Waffen-SS empecen cunha cortiña de chumbo. A combinación dos dous factores é dunha eficacia abraiante: soamente unha muller de apelido Rouffanche, que puido escapar por unha xanela, sobrevive á masacre.

A explosión da granada serviu como sinal para que os soldados apostados con metralladoras pesadas nos arredores iniciasen o fusilamento dos homes, ao que déronlle cabo rematando un por un aos agoniantes. Seiscentas corenta e dúas persoas, 190 homes, 245 mulleres e 207 nenos, perderon a vida na hecatombe programada co fin de intimidar á poboación civil coutando o seu apoio á acción dos maquisards.

Vinte das seiscentas corenta e dúas vítimas eran exiliados republicanos españois. Vítimas esquecidas pola España da Transición. (Ou mellor da traizón?) Soamente unha placa instalada en 1945 a instancias da Junta Española de Liberación do Goberno da República española no exilio, recolle cos nomes dos españois falecidos a mans dos nazis. O Foro pola Memoria de Guadalajara, ten identificados aos seguintes:

·       Os Gil Espinosa, de Alcañiz. Francisco Gil de 50 anos, a esposa Francisca de 49, a prima Carmen de 30 e as nenas Francisca e Pilar.

·       Os Lorente Pardo, nai, Antonia, e dous fillos, Nuria e Francisco. Levaban en Francia dende o éxodo de xaneiro de 1939, procedentes de Barcelona.

·       As irmáns Emilia e Angelina Masachs, de 11 y 8 años, de Sabadell, perderan aos seus pais e estaban recollidas por as outras familias españolas.

·       Os Serrano Pardo. O pai, José, mestre de escola a a súa muller María. Tres fillas nacidas en Francia; Armonía de tres anos e as xemelgas de un ano, Esther e Paquita.

·       Os Téllez Domínguez de Barcelona. O pai, Domingo era orixinario de Zaragoza. A nai María de 31 anos e tres fillos, Miguel de 11 años, Armonía de 8 años e Liberto, de dous, nacido en Oradour.

·       Finalmente Carmen Silva, de 39 años, de Bilbao casada co francés Robert Pinede e que non figura na placa.

"Non creo que existan palabras para describir todo o que significa, a aqueles que non saben qué é, o horror. O horror. O horror ten rostro”